هاری در گربه
🔬 آنچه باید درباره هاری در گربه‌ها بدانید
۱. مقدمه
هاری (Rabies) یک بیماری ویروسی بسیار خطرناک است که سیستم عصبی مرکزی اکثر مهره‌داران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر درمان مناسب پیش از بروز علائم صورت نگیرد، بیماری تقریباً همیشه کشنده است گربه‌ها به‌ویژه اگر واکسینه نشده باشند، می‌توانند ناقل خطرناکی برای انسان باشند. این مقاله نگاهی دقیق به چگونگی انتقال، علائم، پیشگیری و مدیریت این بیماری می‌اندازد.
۲. راه‌های انتقال هاری
-
ناقل اصلی: بزاق گربه‌های آلوده
هاری عمدتاً از طریق گازگرفتگی یا تماس بزاق آلوده با زخم باز یا غشاهای مخاطی منتقل می‌شود . در موارد نادر از طریق خراش‌هایی همراه با بزاق آلوده نیز ممکن است انتقال صورت گیرد، اما این اتفاق بسیار نادر است1. -
منشأ اولیه گربه‌ها
گرچه سگ‌ها در شمار موارد هاری سهم قابل‌توجهی دارند، در مناطق شهری و روستایی گربه‌ها اغلب با شکار حیوانات ولگرد (مثل خفاش‌ها، راکون‌ها و مارتن‌ها) در تماس بوده و ممکن است آلوده شوند . به‌ویژه تماس با خفاش‌ها در برخی کشورها مانند آرژانتین و برزیل عامل اصلی ابتلای گربه‌ها به هاری است . -
نقش انسان‌ها
اگر انسانی توسط گربه‌ای گزیده شود، احتمال انتقال ویروس وجود دارد. هرچند چنین مواردی به‌طور جهانی اندک‌اند، اما گزارش‌های معتبر از نقاط مختلفی از جهان (آفریقا، آسیا، اروپا، آمریکای لاتین) وجود دارند .
۳. چرخه و زیست‌شناسی ویروس هاری
ویروس هاری از خانواده Rhabdoviridae و جنس Lyssavirus است . این ویروس پس از ورود به بدن:
-
وارد عضلات یا بافت عصبی نزدیک زخم می‌شود
-
از مسیرهای عصبی به مغز مهاجرت کرده و سیستم عصبی مرکزی را آلوده می‌کند
-
پس از رسیدن به مغز، سریعاً تکثیر می‌شود و به غدد بزاقی می‌رسد تا توسط بزاق به میزبان‌های دیگر منتقل شود
علائم بالینی در گربه، معمولاً شامل تغییر در رفتار، بزاق بیش‌ازحد، اختلال در بلع و فلج قسمت‌هایی از بدن است. بدون مراقبت، مرگ اغلب طی ۷ تا ۱۰ روز اتفاق می‌افتد .
۴. مراحل بیماری
مطابق بنیادهایی مانند VCA و WebMD، بیماری هاری در گربه‌ها سه مرحله دارد:
-
مرحله مقدماتی (Prodromal): تغییرات رفتاری غیرمعمول مثل بی‌اشتهایی یا اضطراب ظاهر می‌شود.
-
مرحله خشمگین (Excitative/Furious): گربه ممکن است تحریک‌پذیر شود، گاز بگیرد یا زوزه بکشد.
-
مرحله فلجی (Paralytic): ضعف و فلج افزایش یافته، بزاق زیاد شده و مرگ قریب‌الوقوع است ترشح
۵. احتمال انتقال به انسان
مطالعات نشان می‌دهند:
-
احتمال انتقال از گازگرفتگی گربه به انسان ≈ ۰٫۰۰۱ (یک در ۱۰۰۰) بدون اقدامات درمانی فوری است .
-
احتمال انتقال از خراش یا تماس ساده بسیار کمتر است (<۰٫۰۰۰۰۰۱) .
-
در آمریکا تنها یک مورد تأیید شده انتقال هاری از گربه به انسان در سال ۱۹۷۵ رخ داده است .
۶. واکسیناسیون؛ مؤثرترین راه پیشگیری
-
واکسن هاری برای گربه‌ها بسیار مؤثر است. در بسیاری از کشورها، واکسیناسیون گربه‌ها قانونی شده است .
-
واکسن‌های معمول شامل ویروس کشته‌شده (IMRAB و نمونه‌های مشابه) هستند و توانایی ایجاد ایمنی ایمن در برابر گونه‌های رایج ویروس هاری را دارند .
-
فقط یک دز واکسن در زمان عقیم‌سازی (Sterilization) می‌تواند ایمنی تا ۴ سال ایجاد کند که برای گربه‌های ولگرد بسیار مهم است .
۷. اقدامات پس از تماس گازگرفتگی یا تماس مشکوک
🆘 برای انسان:
-
شست‌وشوی فوری زخم با صابون و آب گرم
-
مراجعه فوری به پزشک برای دریافت HRIG و دوره واکسیناسیون پس از تماس (Post-Exposure Prophylaxis) .
-
PEP در اغلب موارد ۱۰۰٪ مؤثر است اگر پس از تماس شروع شود .
🩺 برای گربه:
-
گربه واکسینه‌شده: نیاز به تقویت و ۴۵ روز قرنطینه وجود دارد و علائم بررسی می‌شود .
-
گربه غیرواکسینه یا نامشخص: لزوم قرنطینه ۱۰ روزه یا فرستادن به آزمایش هاری (در برخی موارد باید یوتا شود) .
۸.
-
گربه‌ها میزبان‌های اتفاقی‌اند، نه مخازن اصلی ویروس؛ با این وجود، پتانسیل انتقال به انسان و حیوانات دیگر را دارند .
-
در مناطقی مانند برزیل و آرژانتین، گربه‌ها علت اصلی انتقال ویروس‌های هاری خفاش‌ها به انسان هستند .
-
برنامه‌های TNVR (تله، عقیم‌سازی، واکسیناسیون، بازگشت) برای گربه‌های ولگرد یک ابزار کلیدی برای کاهش خطر انتقال هستند .
۹. توصیه‌های مهم برای صاحبان گربه
-
واکسینه کردن گربه‌ها طبق برنامه واکسیناسیون محلی
-
جلوگیری از گذراندن وقت در طبیعت یا تماس با حیوانات وحشی
-
آموزش و اطلاع‌رسانی به افراد خانواده درباره علائم هاری و واکنش فوری در صورت گزش
-
قرنطینه یا مراجعه عاجل به دامپزشک و مراکز درمانی در مواجهه با گزش یا خراش مشکوک
🔚 جمع‌بندی نهایی
-
هاری در گربه‌ها، به‌خصوص واکسینه‌نشده‌ها، قابلیت کشندگی و انتقال به انسان را دارد
-
هرچند موارد انتقال نادر هستند، اما جدی گرفته شدن الزامی است
-
واکسیناسیون، قرنطینه، درمان فوری پس از بروز نشانه‌ها و استراتژی‌های کنترل جمعیت مثل TNVR، ابزارهای بسیار مؤثری برای پیشگیری‌اند
